Algemeen

Met de Jaarstukken 2024 legt het college van burgemeester en wethouders verantwoording af over de realisatie van de Begroting 2024. We geven aan wat wij het afgelopen jaar voor Zwolle hebben betekend, welke inspanningen we hebben verricht en de resultaten die we daarbij hebben behaald. Ook leggen we verantwoording af over de financiën.

In 2024 hebben we in onze stad veel mooie resultaten behaald en vooruitgang geboekt op verschillende belangrijke projecten. Tegelijkertijd zien we dat we onze ambities en doelen niet kunnen realiseren in het tempo dat we graag zouden willen. Daardoor hebben nog steeds forse reserves en openstaande kredieten. Voor een deel heeft deze vertraging te maken met externe factoren waar we weinig grip op hebben zoals hogere kosten, netcongestie, stikstofproblematiek en grotere complexiteit. We zien dat alle gemeenten in Nederland hiermee kampen. Daarnaast hebben we te maken met grenzen aan onze uitvoeringskracht. Die wordt onder meer veroorzaakt door krapte op de arbeidsmarkt. Dat betekent dat we scherpe keuzes moeten maken in wat we doen en in welke volgorde. Dat doen we door in het traject Van Inzicht naar Focus goed te kijken naar onze huidige activiteiten en inzet van middelen en of we onze doelen op andere en effectievere manieren kunnen bereiken. Ook de prioritering van de Strategische Investeringsagenda en de investeringen in stedelijke regie helpen bij het verbeteren van onze uitvoeringskracht.
In het stuk hieronder blikken we terug op belangrijk ontwikkelingen in 2024 en de bijbehorende resultaten. We kijken terug langs de volgende vijf thema’s:

1. Groeiend Zwolle – kwaliteit van wonen en leven, inclusief de programma's Stadshart, Spoorzone en Stadshagen
2. Duurzaam Zwolle – klimaatneutraal en groen
3. Levendig Zwolle – cultuur, evenementen en erfgoed
4. Inclusief Zwolle – kansengelijkheid, bestaanszekerheid en meedoen
5. Circulair Zwolle – economie voor een brede welvaart

Groeiend Zwolle – kwaliteit van wonen en leven
Wonen en stedelijke regie
De woningmarkt in Zwolle is flink in beweging. Door de groeiende aantrekkingskracht van de stad, de gunstige ligging en de goede economie is de vraag naar woningen fors toegenomen. Dit heeft geleid tot stijgende huizenprijzen en een krap aanbod, waardoor zowel huurders als kopers moeite hebben om geschikte woonruimte te vinden. Dit wordt versterkt door een achterblijvende woningbouwproductie op de reeds gestelde ambitie. Belangrijke oorzaken daarvan zijn financiering en rendement en de complexe regelgeving.

We namen verschillende maatregelen om de woningbouwproductie op gang te proberen te houden en te versnellen. Het aantal opgeleverde woningen in 2024 is 470. Het betreft hier woningen uit het goedkope, middeldure en dure segment, zowel koop als (sociale) huur. Daarvan zijn 264 woningen in de sociale huur opgeleverd.
Om aan de grote vraag naar woningen te voldoen, werkten we hard om woningen te realiseren met het Zwols Actieplan Woningbouw.
Met de inzet op stedelijke regie zorgen we ervoor dat de woningbouwprogrammering beter aansluiten bij de behoefte. Stedelijke regie houdt in dat we keuzes maken over de gebieden en projecten heen en sturen op samenhang tussen de verschillende gebiedsontwikkelingen. In 2024 startte een stedelijke regisseur om dit proces te leiden.
Met het Actieplan Beter Benutten van de Bestaande Woningvoorraad zetten we stappen om onder andere de doorstroming te bevorderen.
Om voor iedereen een thuis te realiseren in onze stad realiseerden we samen met onze partners, woonplekken en communities, waarin wonen en (waar nodig) zorg worden gecombineerd. Om ook de komende jaren verder te bouwen aan vitaal krachtige solidaire wijken legden we afspraken vast in prestatieafspraken met de woningcorporaties en in het actieplan seniorenhuisvesting. Met de woningcorporaties hebben we meerjarige prestatie-afspraken gemaakt om voldoende sociale woningen te realiseren en betaalbaarheid te waarborgen

Om Zwolle en het buitengebied klaar te maken voor de toekomst, werken we aan een aanvulling op de bestaande Omgevingsvisie. Deze leggen we eind 2025 ter vaststelling voor aan de gemeenteraad. Zwollenaren en andere belanghebbenden zijn in 2024 uitgenodigd om mee te praten over keuzes voor de ruimtelijke toekomst van Zwolle. Deze keuzes hebben betrekking op wonen, economie, mobiliteit, energie, klimaat en water. Dat deden we met de campagne ‘Ons Zwolle van Overmorgen’, op basis van het Zwolse participatiebeleid Hanza! De waardevolle input die is opgehaald, hebben we verwerkt in de plannen.

Mobiliteit
In 2024 zetten we belangrijke stappen om de verkeersinfrastructuur van de stad klaar te maken voor de toekomst.  Met het vaststellen de Mobiliteitsagenda 2024 en de Adaptieve Ontwikkelstrategie Hubs (AOS) hebben we de fundamenten gelegd waarop de komende jaren verder wordt gebouwd aan onze bereikbare stad.
Met de AOS leggen we de basis voor de aanleg van mobiliteitshubs in de stad. Deze hubs zijn plekken waar verschillende vervoermiddelen, zoals deelauto’s, -fietsen en het openbaar vervoer, samenkomen. Ze zorgen niet alleen voor betere mobiliteit, maar bieden ook ruimte voor woningbouw en meer groen in de stad. Daarnaast lag de focus op het bevorderen van schoon vervoer en deelmobiliteit.  Ook tekenden we de CityDeal ‘Fietsen voor iedereen’, met als doel het verbeteren van de toegang tot veilige fietsen en de vaardigheden om te fietsen. Ten slotte werkten we in 2024 verder aan het voorbereiden van de Zero Emissie zone voor logistieke voertuigen binnen de singels van Zwolle.

Spoorzone
De Spoorzone wordt steeds meer het nieuwe deel van onze stad, dat samen met de oude binnenstad en de Nieuwe Veemarkt het centrumgebied wordt. We stelden het Mobiliteitsbeleid voor de Spoorzone vast, net als de Visie Openbare Ruimte Spoorzone. Ook zijn de brugdelen voor de Passerelle geplaatst tijdens een treinvrije periode. Dit maakt de contouren van deze belangrijke verbinding voor onze stad zichtbaar. De inrichting van het Koggepark naar een klimaatadaptieve groene loper in de Spoorzone is afgerond. Wat voorheen een stenige straat was is nu een fietsstraat, met de auto te gast, waar ruimte is voor ontmoeten en recreëren in het groen.

Stadshagen
In de Tippe en Breezicht bouwden we volop en maakten we de gebieden gefaseerd woonrijp. In 2024 zijn er in Stadshagen ruim 300 woningen opgeleverd. De aanvraag voor de omgevingsvergunning voor de uitbreiding van het winkelcentrum is in voorbereiding. De verwachte start bouw voor de uitbreiding is begin 2026. De voorbereidende werkzaamheden, zoals het verleggen van kabels en leidingen en verplaatsen van de markt, voeren we dit jaar uit.

Stadshart
Ook in het Stadshart hebben we in 2024 weer veel voor elkaar gekregen. Het eerste deel van de herinrichting Kop Assendorperstraat is af. Daarnaast zijn we een stap verder in de ontwikkeling van de ondergrondse mobiliteitshub in Weezenlanden-Noord. In het nieuwe plan dat door de raad is vastgesteld komt de mobiliteitshub onder de Luttenbergstraat en onder het parkeerterrein van het provinciehuis. Door de mobiliteitshub op deze plek aan te leggen, kunnen we sneller bouwen en meer woningen toevoegen. Bovendien biedt het kansen voor verbetering en vergroening van de openbare ruimte. Ook is besloten de Eekwal veiliger te maken voor voetgangers en fietsers en de leefbaarheid te verbeteren. De tijdelijke maatregelen zijn een voorbereiding op de definitieve herinrichting van de straat in 2027. Net voor het einde van 2024 is door het Platform Bereikbaarheidsagenda de Bereikbaarheidsagenda Binnenstad aangeboden aan het college met 63 adviezen op diverse mobiliteitsthema’s om de binnenstad bereikbaar en leefbaar te houden

Duurzaam Zwolle – klimaatneutraal en groen

Energietransitie
In 2024 hebben we de ontwikkeling naar een duurzaam en warm Zwolle voortgezet. In Berkum werken we samen met de bewoners en woningcorporatie aan het project Berkum Energieneutraal. We hebben vorig jaar vooral ingezet om de wijk aardgasvrij te krijgen. Ook gaven we extra ondersteuning aan bewonersinitiatieven zoals in Dieze en Assendorp. We hielpen bedrijven met het bedrijvenloket en het uitvoeren van meerjarige verduurzamingsplannen. Vanuit de isolatie-aanpak ondersteunden we inwoners vanuit het energieloket, met inzet van energie-adviseurs en extra ondersteuning voor VvE's. In het project Warm Thuis hielpen we inwoners met een kleine beurs met verduurzaming. Er zijn kleine maatregelen voor isolatie uitgevoerd. In 2024 werkten we door aan de ontwikkeling van windenergie in Tolhuislanden en in Haerst onderzochten we met inwoners waar windenergie mogelijk is. Via verzwaring, verslimming en een betere verdeling gaan we de congestie op het electriciteitsnetwerk bestrijden.
Vorig jaar vond het burgerberaad ‘Hoe wordt Zwolle op een eerlijke manier klimaatneutraal voor 2040’ plaats. In vijf bijeenkomsten werkten 100 deelnemers aan adviezen voor de gemeenteraad. Grotendeels gaan we de adviezen de komende periode uitvoeren.

Groen
In 2024 vernieuwden we ons groen- en recreatiebeleid. Bij de ontwikkeling van dit beleid zijn belangenorganisaties en ondernemers nauw betrokken. Met dit plan zorgen we ervoor dat Zwolle haar groene karakter, leefkwaliteit en biodiversiteit behoudt als de stad groeit. Ook maken we daarmee onze stad beter bestand tegen de gevolgen van klimaatverandering. Ook is in 2024 de Natuurinvesteringsagenda (NIA) van start gegaan. Hiervoor heeft de gemeenteraad eind 2024 structureel 2 ton beschikbaar gesteld. Met alle ontwikkelingen in onze stad is het noodzakelijk om ook het groen, de natuur en de biodiversiteit in Zwolle te versterken en te investeren in een gezonde en aantrekkelijke toekomst van onze stad en inwoners.

Levendig Zwolle – cultuur, evenementen en erfgoed
Serious Request was één van de hoogtepunten van 2024. Naast dit evenement gebeurde er in 2024 meer moois om te zorgen dat in onze stad een veelzijdig en goed bereikbaar aanbod van cultuur, evenementen en erfgoed is. In 2024 is een subsidieregeling voor vier jaar vastgesteld (de Culturele Basisinfrastructuur BIS), deze gaat vanaf 2025 lopen. Daarmee borgen we dat onze gezelschappen en culturele instellingen meerjarige plannen kunnen maken, wat ten goede komt aan het culturele aanbod. De Erfgoedhotspot in ANNO is verder ontwikkeld, waarmee jong en oud mee kan werken aan archeologisch onderzoek. En ruim 22.000 bezoekers genoten tijdens de Open Monumentendag van het Zwolse erfgoed. Hiermee trok dé erfgoeddag van Zwolle bijna 30% meer bezoekers dan in 2023.

Inclusief Zwolle – kansengelijkheid, bestaanszekerheid en meedoen

Koers Sociaal Domein  
In 2024 stelden we een nieuwe koers voor het sociaal domein vast. Daarmee geven we richting aan het werk dat wij samen met partners op het gebied van het sociaal domein doen. In beleid, uitvoering en organisatie zetten we concrete stappen om nog beter aan te sluiten bij de leefwereld van de inwoner. Dat doen we door nog meer dan voorheen de ‘menselijke maat’ te hanteren. Bij gesprekken van de sociale wijkteams over maatschappelijke ondersteuning of jeugdhulp kijken we naar alle aspecten van het leven van inwoners. We vergroten de kansengelijkheid door samen te werken aan passend onderwijs en door te investeren in basisvaardigheden van volwassenen. We maken gezond leven beter mogelijk door de realisatie van sportaccommodaties en door stappen te zetten naar een beweegvriendelijke stad en projecten gericht op een gezonde leefstijl. Met investeringen in bijvoorbeeld de Stadkamer, het welzijnswerk en door de ondersteuning van vrijwilligers en mantelzorgers dragen we bij aan een samenleving van actieve inwoners.

Bestaanszekerheid
In 2024 brachten we de gids ‘Zwollenaar, laat geen geld liggen’ uit. Deze gids is ontwikkeld samen met de doelgroep en verspreid onder inwoners met een laag inkomen, hulpverleners en maatschappelijke organisaties.  De toegang tot inkomensregelingen maken we makkelijker en de regels simpeler. Door diepte-interviews met 44 gebruikers van deze regelingen zijn de grootste knelpunten in beeld en deze proberen we in 2025 zoveel mogelijk op te lossen. Zo zorgen we ervoor dat meer mensen met recht op een inkomensregeling er ook gebruik van gaan maken. Ook is het aantal spreekuren van Op Orde uitgebreid, om mensen hulp te bieden bij de thuisadministratie en het contact met instanties. Samen met de Nationale Coalitie Financiële Gezondheid is gestart met het betrekken van werkgevers bij het signaleren en begeleiden van werknemers naar hulp bij financiële problemen. Financiële hulp na signalering van de huisarts verkennen we via een pilot bij een huisartsenpraktijk, waar een welzijnswerker laagdrempelig aanwezig is. In 2024 groeide het aantal aanvragen van inkomensregelingen van 13.745 naar 14.201.

Arbeidsparticipatie
In Zwolle willen we graag meer mensen aan het werk helpen. Meedoen in de vorm van werk, draagt immers bij aan geluk, welzijn en gezondheid. In 2024 stelden we een herijkte visie op Arbeidsmarktparticipatie en arbeidsmarktbeleid vast. Bij deze vernieuwde visie ligt de focus meer op het vergroten van de arbeidsparticipatie van inwoners met een relatief korte afstand tot de arbeidsmarkt. Hiermee maakt Zwolle een duidelijke keuze wat betreft de inzet en de rol van de verschillende schakels binnen de Participatieketen. Deze visie is uitgewerkt in concrete acties in de uitvoeringsagenda Arbeidsparticipatie en Arbeidsmarkt 2025 – 2028. Daarbij is accent gelegd op Inwoners in beeld, inclusieve arbeidsmarkt en ketenoptimalisatie. Aanpalend maakten we in 2024 prestatieafspraken met Sociaal Werk- en Ontwikkelbedrijf Tiem voor het jaar 2025. In de prestatieafspraken zijn cijfers opgenomen voor doelstellingen Uitstroom bijstand, Verhoging loonkostensubsidie en parttime werk (als opstap voor volledige uitstroom en BUIG reductie). Verder is er meer aandacht voor schuldenproblematiek en doorlooptijden.  

Vluchtelingen
In het najaar van 2023 stelden we de lange termijn aanpak opgave vluchtelingen vast. De ontwikkelingen in deze opgave blijven aan veranderingen onderhevig. Het verdeelbesluit vanuit de Spreidingswet en de veranderende landelijke politieke koers hebben invloed op de Zwolse vluchtelingenopgave. We blijven ons inzetten om ontheemden, vluchtelingen en statushouders op een duurzame en humane wijze op te vangen in onze stad. We merken echter dat het sentiment in de samenleving en de onzekerheid over de plannen de discussie over opvang van vluchtelingen niet makkelijker maakt. Het afgelopen jaar zijn de opvanglocaties voor Oekraïense ontheemden verbouwd om de kwaliteit van leven te verhogen. Vanaf november 2024 is de locatie aan de Rijnlaan in gebruik genomen als doorstroomlocatie. Ook heeft het college najaar 2024 besloten om een woonvorm voor Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen te realiseren aan de Vrouwenlaan, waar plaats is voor 16 jongeren met een verblijfsstatus, we verwachten deze locatie per 1 juli 2025 te openen.

Jeugd
De meeste kinderen in Zwolle groeien gezond, veilig en kansrijk op. Gezinnen met een hulpvraag kunnen aankloppen bij het Sociaal Wijkteam. In de afgelopen jaren vroegen stijgende aantallen jeugdigen met jeugdhulp en hoge uitgaven, om extra aandacht. We zetten in op goede samenwerking met huisartsen, scholen en jeugdzorgaanbieders en ontwikkelden een systemische werkwijze. Die werkwijze breiden we momenteel uit naar de gehele stad. We sturen op twee belangrijke punten: we willen dat er geen kinderen meer uit huis worden geplaatst en dat het Sociaal Wijkteam de eigen inzet versterkt. Zo krijgen gezinnen ondersteuning in hun eigen leefomgeving: thuis, in de wijk en op school. In onze nieuwe werkwijze ‘Samenspel in de wijk’ kijkt het Sociaal Wijkteam samen met jeugdhulpaanbieders en andere organisaties bij een hulpvraag naar alle relaties die ertoe doen in en om het gezin. Die werkwijze werpt vruchten af. Steeds vaker komen we tot ondersteuning dichtbij huis, gericht op het versterken van het gewone leven en de relaties in en om het gezin. Daardoor daalt het aantal jeugdigen in verblijf (van ruim 700 in 2021 naar ongeveer 500 in 2024) en ook het totale aantal jeugdigen met jeugdhulp daalt (van zo’n 3500 in 2021 naar ongeveer 3150 in 2024).

Circulair Zwolle – economie voor een brede welvaart
Het transformeren van onze lineaire economie naar een circulaire economie is geen kwestie van een paar aanpassingen. Het vraagt een andere manier van produceren en consumeren, zuiniger zijn op onze spullen en meer samenwerking. We stelden in 2024 een visie voor circulair Zwolle op om de opgave waar we voor staan verder vorm te geven. Om deze grote transitie werkbaar te maken hebben we gekozen voor een viertal terreinen waar we in Zwolle op dit moment de meeste impact kunnen maken; circulaire bouw, economie, afval & grondstoffen en bedrijfsvoering. In 2024 vonden in de stad ook al mooie initiatieven plaats die hieraan bijdragen zoals activiteiten vanuit Waardering en Duurzaam ondernemend regio Zwolle.

Financieel resultaat jaarrekening 2024

De jaarrekening 2024 van de gemeente Zwolle laat een positief resultaat zien van € 12 miljoen. Dit is het resultaat na verrekening van de toegestane reservemutaties. Het voordeel is op hoofdlijnen als volgt te verklaren:

• Hogere inkomsten: incidentele inkomsten op gemeentefonds (€ 1,2 mln.) lokale heffingen (OZB, € 0,6 mln.) rente (€ 1.0 mln.) rijksbijdrage opvang ontheemden en crisisnoodopvang (2,6 mln.)
• Lagere inkomsten: omgevingsvergunning (per saldo 0,4 mln.)
• Lagere kosten: beschermd wonen (€ 4,4 mln.), thuisondersteuning (0,5 mln.) BUIGG en kinderopvangtoeslagenaffaire (0,9 mln.), bedrijfsvoering (€ 4,1 mln. voornamelijk niet verdeelde overhead), onderwijshuisvesting (€ 0,9 miljoen), gepland groot onderhoud (0,8 mln.),vrijval stelposten (0,8 mln.).
• Hogere kosten: jeugdhulp (1,4 mln.), vastgoed (€ 0,9 mln. energie, onderhoud, OZB, verzekering) dotatie voorziening APPA (€ 1,2 mln.) vennootschapsbelasting (€ 2,5 mln.) afboeking panden (€ 3,6 mln.)
• Vrijval reserves: In totaal valt er € 3,8 mln. uit de reserves vrij (dit is excl. Berap II)

Het positieve resultaat van de jaarrekening voegen we toe aan de algemene concernreserve.

De weerstandsratio om de gemeentelijke risico’s op te vangen is 121% en ligt daarmee behoorlijk hoger dan de vastgestelde normratio van 0,80.

Verschillen op programmaniveau

Voor een uitvoerige toelichting op de verschillen tussen de rekening en de laatst gewijzigde begroting verwijzen wij naar de verantwoording per doel. Hierin worden ook de verschillen voor en na resultaatbestemming toegelicht en wordt ook nader ingegaan op het structurele dan wel incidentele karakter van ontstane verschillen. Wij volstaan op deze plek met vermelding van de belangrijkste verschillen ten opzichte van de begroting waarbij uitgegaan is van het gerealiseerde resultaat, dus in deze verschillen zijn de onttrekkingen aan c.q. stortingen in de diverse reserves al meegenomen. Aansluitend volgt een summiere toelichting met de bedoeling om op hoofdlijnen een beeld te krijgen van de belangrijkste verschillen.  

                       Bedragen x € 1.000

Van Inzicht naar Focus

We zijn bezig met de uitvoering van het traject Van Inzicht naar focus. Het doel van dit traject is dat we ruimte creëren binnen de bestaande structurele financiële middelen en onze capaciteit. Vorig jaar heeft de bureauanalyse van Cebeon plaatsgevonden. We zijn nu bezig met het vervolg door het uitdiepen van kansrijke thema’s. Als onderdeel hiervan en de werkzaamheden van de jaarrekening hebben we de reserves doorgelicht. Deze doorlichting heeft een vrijval van € 4,3 miljoen over 2024 opgeleverd, waarvan € 500.000 bij Berap 2-2024 al is vrijgevallen. Voor beschermd wonen is voor 2024 en 2025 besloten de resterende middelen niet meer te reserveren, bovenop de al begrote vrijval van € 3 miljoen valt er nog een bedrag van € 4 miljoen vrij. Bij programma Vluchtelingen valt er een bedrag van € 2,4 miljoen vrij.