Algemeen

In deze beleidsparagraaf geven we u inzicht in alle  gemeentelijke investeringen, behalve de investeringen in grondexploitaties. De investeringen in de grondexploitaties zijn opgenomen in uitkomsten van de Meerjaren Prognose Vastgoed (MPV) die gelijktijdig met de jaarrekening wordt behandeld.

In de paragraaf gaan we nader in op de volgende categorieën van investeringen:
1.   Strategische investeringsagenda
2.   Voorgenomen investeringen waarover nog besluitvorming moet plaatsvinden
3.   Vastgestelde investeringen

1.   Strategische investeringsagenda

Bij de Perspectiefnota 2022-2025 heeft de gemeenteraad besloten tot het instellen van een Strategische Investeringsagenda (SIA) met de daarbij behorende uitgangspunten en voorwaarden. Bij de begroting 2022 is besloten vast te houden aan de uitgangspunten en daarbij de voorwaarde toe te voegen dat een investering minimaal € 5 miljoen moet bedragen. Dat betekent dat investeringen die gefinancierd worden uit de SIA moeten voldoen aan de volgende voorwaarden:

1. Het moet gaan om fysieke investeringen;
2. Met een minimale omvang van € 5 miljoen;
3. De investering moet in de omgevingsvisie (huidig of toekomstig) zijn benoemd of te linken zijn aan de gewenste voorzieningen die in de omgevingsvisie staan;
4. Bij voorkeur moet sprake zijn van cofinanciering (niet strikt noodzakelijk).

Concreet betekent dit dat de gemeenteraad heeft besloten dat de volgende investeringen uit de SIA bekostigd kunnen worden:

• Grote fysieke investeringen in relatie tot wonen en werken, zoals:

• Grootschalige gebiedsontwikkelingen > € 5 miljoen (bruto)
  • Zoals Spoorzone, Stadshart, Nieuwe Veemarkt, Zwartewaterallee en -zone, Oosterenk, Weezenlanden-Noord, Eventvoorziening Voorsterpoort.
• (Nieuwe) investeringen in mobiliteit en bereikbaarheid > € 5 miljoen (bruto)
  • Zoals transformatie binnenring-buitenring, hoofdinfrastructuur wegen, station Zwolle-Zuid, spoorterminal Hessenpoort, overdekte fietsenstallingen.
• Grondexploitaties vallen er buiten, tenzij sprake is van een onrendabele top bij nieuwe grondexploitaties.

NB. Programmakosten vallen buiten de reikwijdte en worden afgewogen binnen de reguliere begrotingscyclus.

• Iconische- of bijzondere projecten die een groot gebiedsversterkend karakter hebben, zoals nieuw museum of universiteit.
• Investeringen in duurzaamheid (klimaat, energie en circulair) zijn integraal onderdeel van de kosten van een project of gebiedsontwikkeling en worden daarmee bekostigd vanuit de SIA als het project of de gebiedsontwikkeling onder de voorwaarden van de SIA vallen. De afweging tot welk kwaliteitsniveau de duurzaamheidsinvesteringen in de projecten en gebiedsontwikkelingen wordt meegenomen is een bestuurlijke afweging bij de behandeling van het desbetreffende raadsvoorstel en staat daarmee los van de instrument SIA.

In 2024 heeft een (financiële) actualisatie van de SIA plaatsgevonden. De totale investeringsvraag naar de situatie oktober 2024 ziet er als volgt uit. In 2025 zal er wederom een actualisering plaatsvinden.  

Totaaloverzicht SIA (oktober 2024)

Toelichting:
A. Dit betreft investeringen waar al een krediet voor is verstrekt en al gedekt zijn via de SIA, te weten: deel Spoorzone, deel Stadshart, Zwartewaterallee, Oosterenk en Wezenlanden-Noord. Totaal investeringsbedrag € 168 miljoen, waarvan dekking uit SIA € 67 miljoen.
B. Dit betreft investeringen waarvoor cofinanciering van het Rijk komt of is aangevraagd, maar nog geen
kredietaanvraag is ingediend. In de SIA is hiervoor dekking aanwezig. Dit betreft de verstedelijking en stationsomgeving
Spoorzone en mobiliteitssysteem stedelijk netwerk. Totaal investeringsbedrag € 119 miljoen, waarvan dekking uit SIA € 38 miljoen.
C. Hiertoe vallen alle overige nog te dekken investeringen, die mogelijk de komende jaren een beroep op de SIA gelden gaan doen. Daarbij zij opgemerkt dat nog niet alle ambities zijn te vertalen naar een investeringsbedrag. Totaal investeringsbedrag € 261 miljoen. Waarvan verwacht beroep op de SIA € 235 miljoen.

De Strategische Investeringsagenda is een belangrijk financieel instrument dat naast de spaarfunctie de gemeente ook beter in positie brengt als andere partijen in de stad willen investeren. Door te beschikken over budgetruimte kunnen we slagvaardiger inspelen op de financieringsmogelijkheden van derden. Goede voorbeelden daarvan zijn de regeling woningbouwimpulsen en versnellingsafspraken van het Rijk en de rijksbijdrage voor de verstedelijking in Spoorzone en regionaal mobiliteitsprogramma (BO/MIRT). Dit biedt kansen om een rijksbijdrage te verkrijgen in ontwikkelingen die we zelf ook willen, maar betekent ook dat de gemeente zelf in de ontwikkeling moet financieren. Daarvoor gebruiken we de budgetruimte van de SIA.

Beschikbare investeringsruimte SIA
De investeringsruimte van de SIA wordt op twee manieren gevoed:

• Incidenteel door stortingen van gelden in het Investeringsfonds strategische investeringen
• Structureel door het creëren van structurele budgetruimte in de begroting om onderhoudslasten die onlosmakelijk verbonden zijn aan de strategische investering op te vangen. Tevens en vooral wordt de structurele ruimte ingezet voor de dekking van rente en afschrijving van de investeringen.

Na verrekening van de categorieën A en B bedraagt de investeringsruimte € 70 miljoen. (Bij de perspectiefnota 2026-2029 vindt een actualisering van de beschikbare ruimte plaats.) Bij de begroting 2025 is aangegeven dat we de beschikbare ruimte voorlopig als volgt inzetten:  

1. Voor de ontwikkeling van de parkeerhubs houden we € 20 miljoen beschikbaar.
2. Voor investeringen op de korte termijn in gebiedsontwikkelingen en mobiliteitsvraagstukken parkeren we € 40 miljoen. Dit is de ruimte die beschikbaar is voor de prioritering in de C-lijst (categorie).
3. Het restant van € 10 miljoen reserveren we voor prijsontwikkelingen voor reeds vastgestelde kredieten en nog vast te stellen kredieten.

In de berekening van de beschikbare investeringsruimte is rekening gehouden met de besluitvorming van de raad bij de begroting 2024 om de winstafdracht uit de MPV voor 75% toe te voegen aan de SIA vanaf 2024.

In 2024 is een voorlopige prioriteringsoverzicht geschetst van investeringen uit de C-lijst. Via een vertrouwelijke notitie/rapportage is de raad hierover geïnformeerd. Bij de Perspectiefnota 2026-2029 komen we met een definitief prioriteringsvoorstel omtrent de invulling van de beschikbare ruimte van € 40 miljoen. Hierbij worden ook de investeringen die op de A- en B-lijst staan op urgentie beschouwd.

2.   Voorgenomen investeringen waarover nog besluitvorming moet plaatsvinden

Naast de investeringen vanwege strategische nieuwe ontwikkelingen in de stad zijn er ook investeringen nodig om de bestaande stad in stand te houden en te onderhouden. Onder de voorgenomen investeringen geven wij inzicht in de investeringen waarvoor in de begroting 2025 en verder structurele ruimte is opgenomen, maar waarover nog een afzonderlijk investeringsbesluit door de Raad moet plaatsvinden

Voor de volgende investeringen is budgetruimte in de begroting 2025 en/of meerjarenraming opgenomen:

• Integraal Huisvestingplan (IHP) onderwijshuisvesting: bij de behandeling van het eerste IHP bij de begroting 2018 zijn structurele middelen gereserveerd in de begroting. Op 29 juni 2020 is het (bijgestelde) Integraal Huisvestingsplan voor onderwijsvoorzieningen door de raad vastgesteld, waarbij is besloten  dat op een later moment besluitvorming zal plaatsvinden over de investeringen met bijbehorende dekking van de rente en afschrijvingslasten. Bij de PPN 2025-2028 zijn aanvullende middelen beschikbaar gesteld. Via afzonderlijke raadsvoorstellen zal een beroep op de beschikbare stelpost kapitaallasten onderwijshuisvesting worden gedaan.   
• Fietsenstalling Binnenstad: bij de begroting 2021 is structurele ruimte gereserveerd voor de beheerskosten van een tweede fietsenstalling in de Binnenstad. In de jaarschijf 2026 is hiervoor een stelpost van € 250.000 opgenomen.
• In het coalitieakkoord 2022-2026 zijn gelden gereserveerd voor afdekking van eventuele onrendabele toppen bij  de ontwikkelingen van warmtenetten. Het restantbedrag bedraagt circa € 7 miljoen.  

3.   Vastgestelde investeringen

Onder deze categorie vallen de investeringskredieten (exclusief de bouwgronden in exploitatie) waarover de raad voor of in 2023 al een besluit heeft genomen. Deze projecten worden gestart of zijn al in uitvoering. De investeringen vinden gefaseerd over meerdere jaren plaats in zogenoemde jaarschijven. Het overzicht van alle activa en kapitaallasten 2024  vindt u hier.

Per 1-1-2024 stond er in totaal € 352,6 miljoen aan restantkredieten uit. Dit saldo is gedurende 2024 aangevuld met € 103,8 miljoen nieuwe kredieten van genomen raadsbesluiten, voor onder ander de volgende grote investeringen: Opvang Oekraïne, Openbare ruimte Weezenlanden-Noord, uitvoering Spoorzone. Dit geeft een totale investeringsruimte in 2025 en volgende jaren van  € 456,4 miljoen.

In 2024 waren de werkelijke investeringsuitgaven € 87,8 miljoen en is voor € 1,5 miljoen aan lopende kredieten afgesloten. Per saldo resteert eind 2024 € 367,1 miljoen aan restantkredieten.

De restantkredieten per 31-12-2024 van € 367,1 miljoen worden op de volgende manier gefinancierd:

• € 45,0 miljoen wordt gefinancierd vanuit de eigen gemeentelijke reserves;
• € 83,0 miljoen wordt gefinancierd door bijdragen van derden;
• € 239,1 miljoen wordt geactiveerd op de balans en via jaarlijkse rente en afschrijving binnen de programma’s gedekt.

In het financieel overzicht bij de programma-doelen wordt een specificatie en toelichting gegeven op de resterende en nieuwe kredieten.
Voor wat betreft de voortgang van de verschillende investeringen/projecten verwijzen wij u naar de voortgangsrapportage projecten, waar digitaal van alle projecten de voortgangsrapportages beschikbaar zijn.

Vervangingsinvesteringen
Vanwege (economische) veroudering en slijtage worden jaarlijks vervangingsinvesteringen gedaan om bijvoorbeeld de veiligheid, de bedrijfsvoering etc. te waarborgen. Een deel van de vervangingsinvesteringen loopt via de daarvoor ingestelde onderhoudsreserves, voor het andere deel worden investeringskredieten aangevraagd waarvan de lasten gedekt zijn uit de jaarlijks te ramen vervangingsbudgetten. De vervangingsinvesteringen hebben in hoofdzaak betrekking op het beheer in de openbare ruimte, onderwijshuisvesting en de bedrijfsvoering.
De vervangingsinvesteringen maken onderdeel uit van de lopende projecten en zijn integraal onder het onderdeel 'vastgestelde investeringen' opgenomen.